Dolny Śląsk moim okiem: Piława Górna - kamieniołom DSS i nowy minerał...

Piława Górna, miasto położone nieopodal Dzierżoniowa znane było do tej pory głównie z przemysłu skalnego. Jadąc przez to miasteczko co chwilę spotykamy mniejszy lub większy zakład kamieniarski. Co ciekawe w okolicy nie roi się od kamieniołomów jak ma to miejsce w rejonie Strzegomia, Sobótki czy Strzelina. Właściwie istniał tutaj od lat jeden duży kamieniołom w Kośminie, eksploatujący "sjenit" a od kilku lat także kamieniołom migmatytu i amfibolitu (DSS - Dolnośląskie Surowce Skalne). Niewątpliwie ten kamieniołom należy do jednych z najciekawszych obiektów tego typu w Polsce. Po pierwsze, postawiony tutaj dość szybko, zakład przeróbki kruszyw należy do najnowocześniejszych i najwydajniejszych. W ciągu ostatnich kilku lat spółka DSS była największym producentem kruszyw łamanych na potrzeby budowy infrastruktury drogowej. Do ciekawostek także należy zaliczyć fakt, iż do transportu urobku zastosowano tutaj praktycznie nie znane z innych polskich kamieniołomów wozidła przegubowe marki Volvo (u nas w większości jednak królują Biełazy, rzadziej Terex czy Caterpillar).
Jednak to co czyni ten kamieniołom najbardziej wyjątkowym, to skały i minerały jakie w nim znaleziono.

Kamieniołom jest założony w obrębie dużej jednostki geologicznej - masywu gnejsowego Gór Sowich (kry / masywu sowiogóskiego). Masyw ten zbudowany jest głównie z gnejsów, migmatytów i amfibolitów i właśnie te ostatnie są tutaj eksploatowane. Wśród tych skał spotykane są jasne pegmatyty - gruboziarniste skały zbudowane głównie ze skaleni, kwarcu, łyszczyków i podrzędnie innych minerałów (turmalin, granat, beryl). Tworzą one z reguły mniej lub bardziej regularne żyły lub gniazda. Oczywiście te skały popularne są w obrębie całej jednostki, ale w tym kamieniołomie występują w wyjątkowo dużej ilości. Uważa się obecnie, że rozpoznano tutaj największy system pegmatytowy z obszaru całej kry sowiogórskiej (wcześniej za największy uważano pegmatyt z Lutomii). Ale nie chodzi tylko o wielkość - w niektórych ciałach pegmatytowych (np. Julianna, Lithium) stwierdzono nie spotykane do tej pory koncentracje rzadkich pierwiastków takich jak lit, cez, beryl, bor, niob, tantal oraz pierwiastków ziem rzadkich. Badania prowadzone były od roku 2008 przez naukowców z AGH, UŚ, UWr i UW, pod przewodnictwem Adama Pieczki. Opisano tutaj kilkadziesiąt różnorodnych minerałów w tym bardzo rzadkich czy stwierdzonych na terenie Polski po raz pierwszy. Natomiast jeśli chodzi o minerały znane z pegmatytów terenu kry sowiogórskiej (np. beryl, turmalin) to znajdowane tutaj okazy osiągały dość pokaźne rozmiary - kryształy nawet do kilkunastu centymetrów. Ale wracając do wyjątkowości tego miejsca - Piława będzie teraz jeszcze znana z własnego minerału. W czasie prowadzonych badań, naukowcy natknęli się na zupełnie nowe, nieznane do tej pory nauce, fazy mineralne. Potrzeba było wielu miesięcy badań oraz zaangażowania naukowców m.in. z Kanady by oficjalnie móc potwierdzić istnienie nowego minerału. I tak oto mamy nowy minerał o nazwie piławit itrowy o wzorze Ca₂Y₂Al₄(SiO₄)₄O₂(OH)₂ . Kamieniołom nadal prężnie pracuje, odsłaniając coraz to głębsze partie złoża i nie wiadomo co nam jeszcze ciekawego w przyszłości pokaże.