poniedziałek, 18 maja 2015

Minerały Dolnego Śląska - cz. I (Przedgórze Sudeckie, G. Sowie)

Pierwsza część dłuższego cyklu, w którym przedstawię poszczególne rejony Dolnego Śląska pod kątem geologii, występujących tam minerałów oraz klasycznych stanowisk mineralogicznych.

Przedgórze Sudeckie
"Płaska część" Dolnego Śląska, przykryta jest w większości przez utwory czwartorzędowe, ale tu i ówdzie starsze skały krystaliczne wychodzą na powierzchnię, zwłaszcza w obrębie kilku masywów. Numer jeden to rejon Strzegomia, gdzie w licznych kamieniołomach wydobywany jest lub był granit, który tworzy tu duży masyw granitowy Strzegom-Sobótka. W skałach granitowych powszechne jest występowanie pegmatytów, a te z tego rejonu charakteryzują się obecnością licznych i niekiedy dużych pustek - geod, a te mogą dostarczać wspaniałych okazów minerałów. Z pegmatytów strzegomskich pochodzi niezliczona ilość pięknych okazów kwarcu dymnego / morionu (kryształy nawet do 1 m długości), mikroklinu, albitu, stilbitu, epidotu, fluorytu a także rzadziej berylu (kamieniołom w Siedlimowicach), molibdenitu, kalcytu, pirytu, topazu, fenakitu, aksynitu i wielu innych - to prawdziwe eldorado dla zbieraczy minerałów. Strzegom jest niewątpliwie klasycznym stanowiskiem mineralogicznym, niestety często nie ma możliwości wstępu do czynnych kamieniołomów indywidualnie (niekiedy wpuszczane są zoorganizowane grupy z uczelni geologicznych), a za okazy u górników trzeba słono płacić. Natomiast zawsze można spróbować przejrzenia materiału odpadowego przy zakładach kamieniarskich koło kamieniołomów.
Numer dwa to okolice Sobótki i Jordanowa Śląskiego z wyróżniającym się w morfologii masywem Ślęży. Skały rejonu należą w większości do tzw. ofiolitu sudeckiego - są to gabra (Ślęża) oraz serpentynity, w ich otoczeniu spotyka się granity (zachód Ślęży, Chwałków) oraz amfibolity czy łupki krzemionkowe. W metamorficznych skałach na zapleczu Ślęży (serpentynity) znajdują się dość ciekawe stanowiska z minerałami: Wiry (serpentyn, chalcedon, magnezyt), Tąpadła (chromit), Nasławice (aragonit, chalcedon, serpentyn, opal, grossular, wezuwian), Jordanów (nefryt, opal), Pustków Wilczkowski (turkus w łupkach krzemionkowych). Trzeci rejon to Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie - masyw granitowy, masyw serpentynitowy i metamorfik. Najbardziej znane i klasyczne stanowiska: Jegłowa (dobrze wykształcone i czyste kryształy górskie) i Szklary (chryzopraz, opal, minerały niklu), Gębczyce (kryształy granatów), Samborowiczki (wezuwian, diopsyd).


 Kamieniołom granitu Borów k. Strzegomia


Kwarc dymny z na albicie z mikroklinem - Strzegom

Heliodor - Strzegom

 
Stilbit na mikroklinie - Strzegom
Cleavelandyt na albicie - Strzegom


 Chabazyt, stilbit, chloryt - Strzegom

  


 Kwarc (kryształ górski) - Jaroszów

Kamieniołom granitu w Siedlimowicach
 

Beryl - Siedlimowice


 
Podziemne wyrobiska w dawnym łomie w Gębczycach - poszukiwania kryształów granatów

Kryształy granatów (hessonitów) - Gębczyce

 Kryształy granatów (hessonitów) - Gębczyce


 Hialit (opal szklisty) - Jordanów


 Nefryt - Jordanów





Kopalnia magnezytu w Wirach


 Antygoryt - Wiry

 Opal - Nasławice

 Chalcedon - Nasławice

 Dawna kopalnia niklu w Szklarach

 Opal wodnisty - Szklary

Opal miodowy - Szklary

Chryzopraz - Szklary



Góry Sowie z częścią przedgórską (Wzgórza Bielawskie)
Cały masyw gór jak i przedgórza zbudowany jest z gnejsów i migmatytów z niewielkimi wystąpieniami skał ultrazasadowych, amfibolitów, serpentynitów, granulitów i wapieni krystalicznych. W ich obrębie na całym obszarze spotyka się większe lub mniejsze ciała pegmatytowe, głównie w postaci żył. Właśnie te poboczne skały stanowią o atrakcyjności gór pod względem geologicznym i mineralogicznym. Większość wymienionych skał występuje w rejonie Jeziora Bystrzyckiego. Do najciekawszych minerałów tu spotykanych zalicza się dysten i granaty występujące w granulitach (Zagórze), amfibole, pirokseny i  granaty (Bystrzyca Górna).
Najciekawsze okazy minerałów są jednak opisywane z pegmatytów. Najczęściej znajduje się czarne słupki turmalinów, rzadziej beryle i granaty (Piława Górna, Owiesno, Kietlice). Z pegmatytów Piławy Górnej (kamieniołom DSS) opisano także wiele rzadkich oraz nowcyh minerałów. W niektórych pegmatytach trafiano także na kordieryt, andaluzyt, dysten, apatyt, dumortieryt. Z amfibolitów opisywano także kryształy tytanitów i promienistych skupień czarnych amfiboli. W części górskiej w dawnych czasach eksploatowane były dość licznie żyły barytowe z kruszcami srebra i ołowiu (galena) - czasami na starych zwałach górniczych można znaleźć okazy barytu z siarczkami, choć w bardzo znikomych ilościach.


Przedgórze Sudeckie i Góry Sowie na horyzoncie a przed nimi masyw Grochowej


Kamieniołom amfibolitu i migmatytu w Piławie Górnej
 
Bloki pegmatytu w Piławie


 
 Turmalin z berylem - Piława Górna
 
 Turmalin - Piława Górna

 
 Turmalin na muskowicie - Piława Górna

Pegmatyt, przerosty pismowe kwarcu w skaleniu - Piława Górna

Granaty - Piława Górna


Gnejsowe skałki na Kalenicy (G. Sowie)

 Żyła pegmatytu odsłonięta w drodze niedaleko Przeł. Woliborskiej
 
 Turmalin - G. Sowie

W środku dawnej kopalni srebra (Marie Agnes, Bystrzyca Górna, G. Sowie)

 Galena, podstawowa ruda ołowiu i srebra - Kamionki


Jezioro Bystrzyckie, Zagórze Śląskie

 Dysten i granaty w granulicie - Zagórze Śląskie



Kwarc - G. Lirnik, Przygórze

9 komentarzy:

  1. Świetny wpis! Z niecierpliwością czekam na kolejną odsłonę cyklu.

    OdpowiedzUsuń
  2. Zdjęcia jak zwykle super. A kiedy blog o fotografowaniu minerałów?

    OdpowiedzUsuń
  3. Witam, także mieszkam na Dolnym Śląsku, czy autor bloga jeszcze jest aktywny? Chciałbym rozpocząć swoją przygodę z poszukiwaniem minerałów i zwiedzaniem, od czego powinienem zacząć?
    Mam zamiar najpierw pojechać do Kletna na hałdę minerałów, mam nadzieję że znajdę coś ciekawego :)

    OdpowiedzUsuń
  4. Witam Panie Grzegorzu,

    Czy jest Pan jeszcze aktywny?

    OdpowiedzUsuń
  5. super interesujace:) a mozna miec wiecej informacji na temat amatorskiego poszukiwania kamieni? chyba sie zafascynowalam:) pozdrawiam serdecznie
    Monika

    OdpowiedzUsuń
  6. Wspaniała Ekspozycja minerałów cieszy mnie że mamy ich tak dużo w Polsce.Po prostu są wspaniałe .

    OdpowiedzUsuń
  7. Cieszy mnie tak duża ilość różnych minerałów występujących w Polsce.Szkoda że mieszkam na Lubelszczyźnie tam raczej zadne nie występują

    OdpowiedzUsuń
  8. Może o czymś w okolicy Jeleniej Góry. N.p. Świeradów, Szklarska Poręba, Karpacz. Może ktoś pokaże zdjęcia minerałów znalezionych w tych okolicach.

    OdpowiedzUsuń